Điều trị châm vận động ở trẻ em và những thông tin quan trọng bạn cần biết

Trong giai đoạn phát triển đầu đời của trẻ là giai đoạn quan trọng nhất giúp định hình con người sau này, vì thế giai đoạn này luôn được các bậc phụ huynh đặc biệt quan tâm, quan sát để có thể phát hiện sớm các dấu hiện bất thường ở trẻ. Trong bài viết sau đây, chúng tôi sẽ giới thiệu về chứng chậm vận động ở trẻ, các dấu hiệu phát hiện sớm và điều trị bằng châm cứu.

Chậm vận động ở trẻ em là gì? Nguyên nhân gây ra và các biểu hiện

Chậm vận động (hay còn gọi là chậm phát triển vận động) là tình trạng trẻ không đạt được các cột mốc phát triển vận động phù hợp với độ tuổi. Đây là vấn đề phổ biến ảnh hưởng đến 10-15% trẻ em trên toàn thế giới, gây lo lắng cho nhiều gia đình, tuy nhiên nếu phát hiện sớm và can thiệp kịp thời thì kết quả sẽ đạt tốt nhất

Nguyên nhân gây chậm vận động ở trẻ em được chia ra làm 2 nguyên nhân chính gồm bẩm sinh và mắc phải trong cuộc sống hằng ngày, cụ thể:

Nguyên nhân bẩm sinh

• Các yếu tố bẩm sinh là nguyên nhân chính gây ra tình trạng chậm phát triển vận động ở trẻ: Rối loạn di truyền gồm gác hội chứng như Down, bại não, hoặc các đột biến gen ảnh hưởng đến hệ thần kinh và cơ bắp
• Thiếu oxy não khi sinh: Tình trạng thiếu oxy trong quá trình sinh nở có thể làm tổn thương các tế bào não kiểm soát vận động
• Sinh non: Trẻ sinh non thường có nguy cơ chậm phát triển cao hơn do hệ thần kinh chưa hoàn thiện
• Dị tật bẩm sinh: Các khiếm khuyết về cột sống, khớp xương hoặc cơ bắp

Nguyên nhân mắc phải

• Nhiễm trùng não màng não: Các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng có thể làm tổn thương não bộ
• Chấn thương đầu: Tai nạn hoặc chấn thương có thể ảnh hưởng đến vùng não kiểm soát vận động
• Thiếu hụt dinh dưỡng: Suy dinh dưỡng hoặc thiếu các vitamin, khoáng chất quan trọng
• Môi trường kém kích thích: Thiếu vận động, ít được khuyến khích hoạt động

Biểu hiện và dấu hiệu nhận biết

Biểu hiện liên quan đến các chuyển động chính và chuyển động tinh ở trẻ trong giai đoạn phát triển, gồm:

• Chuyển động chính:

  • Chậm ngồi: Trẻ không thể ngồi vững sau 8-9 tháng tuổi, thường xuyên ngã về phía sau hoặc hai bên

  • Chậm bò: Không biết bò hoặc di chuyển sau 10-12 tháng, hoặc chỉ biết lăn mà không bò được

  • Chậm đi: Không thể đứng vững hoặc bước đi sau 15-18 tháng tuổi, thường té ngã khi cố gắng di chuyển

  • Khó giữ thăng bằng: Dễ mất thăng bằng khi đứng hoặc đi, tư thế không ổn định

• Chuyển động tinh:

  • Các hoạt động yêu cầu sự phối hợp tinh tế cũng bị ảnh hưởng:

  • Khó cầm nắm: Không thể cầm đồ chơi chắc chắn, thường xuyên làm rơi đồ vật

  • Chậm phát triển kỹ năng tự phục vụ: Khó ăn uống, mặc quần áo, đánh răng một cách độc lập

  • Viết vẽ kém: Không thể cầm bút đúng cách, nét chữ nghiêng ngả, khó kiểm soát

  • Khó phối hợp hai tay: Không thể thực hiện các hoạt động cần sự phối hợp như vỗ tay, xếp khối

• Triệu chứng toàn thân
  • Cơ bắp yếu: Trẻ có cơ bắp mềm yếu, không đủ sức nâng đỡ cơ thể
  • Phản xạ bất thường: Các phản xạ tự nhiên không phát triển đúng mức hoặc kéo dài quá lâu
  • Mệt mỏi dễ dàng: Trẻ nhanh mệt khi hoạt động, cần nghỉ ngơi nhiều hơn bình thường

Điều trị chậm vận động ở trẻ em bằng châm cứu

Cơ chế hoạt động của châm cứu: Châm cứu điều trị chậm vận động dựa trên việc kích thích các huyệt vị đặc biệt để tăng cường tuần hoàn máu não, cải thiện cung cấp oxy và dưỡng chất cho các tế bào não, đặc biệt là vùng vỏ não vận động. Đồng thời, trong quá trình thực hiện châm cứu cũng giúp gích thích phát triển các khớp thần kinh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành các kết nối thần kinh mới

Ngoài ra phương pháp này cũng giúp điều hòa hoạt động thần kinh cân bằng hoạt động của hệ thần kinh trung ương và ngoại biên, kích thích vào các huyệt đạo của các nhánh cơ bắp quan trọng để tăng cường trương lực cơ và khả năng co bóp.

Các huyệt vị chính trong điều trị chậm vận động ở trẻ bằng châm cứu

Nhóm huyệt đầu cổ:

• Bách hội (GV20): Nằm ở đỉnh đầu, là huyệt chính điều trị các bệnh về não bộ và tinh thần. Châm huyệt này giúp kích thích hoạt động của vỏ não, cải thiện các chức năng nhận thức và vận động
• Thần đình (GV24): Ở trán giữa, có tác dụng an thần, kích thích phát triển trí tuệ và khả năng tập trung
• Ấn đường (EX-HN3): Nằm giữa hai lông mày, giúp cải thiện tuần hoàn máu não và giảm căng thẳng
• Thái dương (EX-HN5): Ở thái dương, hỗ trợ điều trị các vấn đề về thần kinh và cải thiện chức năng não

Nhóm huyệt tứ chi

• Hợp cốc (LI4): Trên mu bàn tay, có tác dụng thông kinh lạc, giảm đau và cải thiện chức năng vận động của tay
• Túc tam lý (ST36): Dưới đầu gối, là huyệt quan trọng tăng cường thể lực, cải thiện tiêu hóa và hỗ trợ phát triển toàn diện
• Huyền chung (GB39): Ở cẳng chân, đặc biệt tốt cho xương khớp và hệ thần kinh chi dưới
• Tam âm giao (SP6): Ở cẳng chân trong, giúp điều hòa khí huyết và tăng cường sức khỏe tổng thể

Nhóm huyệt lưng

• Đại chùy (GV14): Ở cổ, điều hòa dương khí và tăng cường hoạt động thần kinh
• Phế dũ (BL13), Tâm dũ (BL15), Can dũ (BL18): Các huyệt Bối dũ giúp tăng cường chức năng các tạng phủ, gián tiếp hỗ trợ phát triển vận động

Quy trình điều trị châm cứu

1. Giai đoạn đánh giá ban đầu

Trước khi bắt đầu điều trị, bác sĩ sẽ thực hiện đánh giá toàn diện:Khám lâm sàng chi tiết, đánh giá mức độ chậm phát triển, các kỹ năng vận động hiện tại và khả năng phối hợp

Tham vấn gia đình: Tìm hiểu tiền sử bệnh, quá trình phát triển và môi trường sống của trẻ

Xây dựng kế hoạch điều trị: Dựa trên tình trạng cụ thể để lựa chọn huyệt vị và phương pháp phù hợp

2. Quá trình thực hiện

Việc châm cứu cho trẻ em có những đặc điểm riêng: Kim châm chuyên dụng, kim nhỏ, mỏng và vô trùng, phù hợp với làn da nhạy cảm của trẻ. Về độ sâu châm chỉ châm nông, không quá 0.5-1 cm tùy theo vị trí và độ tuổi.

Thời gian mỗi lần châm chỉ khoảng 15-20 phút để trẻ không mệt mỏi. Trong quá trình thực hiện kỹ thuật thao tác châm kim và vận kim rất nhẹ nhàng, ít gây khó chịu.

3. Liệu trình điều trị

Châm cứu điều trị chậm vận động cần thực hiện theo liệu trình dài hạn:

• Giai đoạn 1 (1-2 tháng đầu): Châm 3-4 lần/tuần, tập trung ổn định tình trạng và kích thích ban đầu
• Giai đoạn 2 (2-4 tháng tiếp theo): Châm 2-3 lần/tuần, tăng cường hiệu quả điều trị
• Giai đoạn 3 (dài hạn): Châm 1-2 lần/tuần để duy trì và củng cố kết quả

Ưu điểm của châm cứu trong việc điều trị chậm vận động ở trẻ

• An toàn và ít tác dụng phụ: Châm cứu là phương pháp điều trị tự nhiên với nhiều ưu điểm như không sử dụng thuốc nên tránh được các tác dụng phụ của thuốc hóa học, đặc biệt quan trọng với trẻ em
• Ngoài ra phương pháp châm cứu cũng ít xâm lấn và không cần phẫu thuật hay can thiệp mạnh, giảm căng thẳng cho trẻ, có thể áp dụng từ khi trẻ còn rất nhỏ với những điều chỉnh phù hợp
• Hiệu quả toàn diện: Châm cứu không chỉ điều trị triệu chứng mà còn tác động căn nguyên cải thiện chức năng não bộ, giúp kích thích các vùng não liên quan đến vận động và phối hợp. Hỗ trợ phát triển tâm lý giúp giảm stress, cải thiện tâm trạng và khả năng học hỏi

Kết hợp tốt với các phương pháp khác

• Vật lý trị liệu: Tăng cường hiệu quả của các bài tập phục hồi chức năng. Châm cứu trước để giúp thư giãn cơ bắp, cải thiện tuần hoàn và chuẩn bị cho các bài tập vật lý trị liệu sau, tận dụng hiệu ứng của châm cứu để thực hiện các động tác hiệu quả hơn. Việc phối hợp giữa 2 phương pháp có thể thực hiện trong cùng một buổi hoặc luân phiên các ngày.
• Trị liệu ngôn ngữ: Hỗ trợ cải thiện khả năng giao tiếp và ngôn ngữ
• Can thiệp giáo dục đặc biệt: Tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập và phát triển kỹ năng
• Dinh dưỡng hỗ trợ: Chế độ ăn uống phù hợp sẽ tăng cường hiệu quả điều trị. Trong đó cần đảm dảm bảo protein cho trẻ để phát triển và phục hồi cơ bắp, cụ thể bổ sung omega-3 giúp hỗ trợ phát triển não bộ và hệ thần kinh, các loại vitamin và khoáng chất, đặc biệt quan trọng là vitamin D, canxi và magie
• Kích thích giác quan: Massage nhẹ: Kích thích các điểm huyệt và cải thiện tuần hoànÂm nhạc trị liệu: Hỗ trợ phát triển não bộ và cải thiện tâm trạngTrò chơi vận động: Khuyến khích trẻ hoạt động một cách tự nhiên và vui vẻ

Lưu ý quan trọng khi điều trị:

• Chọn cơ sở uy tín: Lựa chọn những nơi được cấp phép từ Bộ Y Tế về thực hiện điều trị các loại bệnh lý.
• Bác sĩ có chuyên môn: Cần có bằng cấp chuyên khoa và kinh nghiệm điều trị cho trẻ em
• Cơ sở đạt chuẩn: Đảm bảo vệ sinh, có đầy đủ trang thiết bị và kim châm vô trùng
• Quy trình rõ ràng: Có quy trình khám, điều trị và theo dõi rõ ràng, minh bạch

Điều trị phối hợp với gia đình

Sự hỗ trợ của gia đình là yếu tố quyết định, vì thế gia đình cần thực hiện tuân thủ lịch hẹn và không bỏ lỡ các buổi điều trị. Ngoài ra cũng nên kết hợp với tập luyện tại nhà với các bài tập được bác sĩ hướng dẫn

Chậm vận động ở trẻ em là vấn đề cần được quan tâm và can thiệp sớm. Châm cứu đã chứng minh là một phương pháp điều trị hiệu quả, an toàn và phù hợp cho trẻ em khi được thực hiện bởi các chuyên gia có kinh nghiệm. Sự kết hợp hài hòa giữa châm cứu và các phương pháp điều trị khác như vật lý trị liệu, dinh dưỡng hỗ trợ sẽ mang lại kết quả tối ưu nhất.

Quan trọng nhất là gia đình cần kiên trì, theo dõi sát sao và phối hợp tích cực với đội ngũ y tế để giúp trẻ phát triển tốt nhất có thể. Nếu phát hiện trẻ có dấu hiệu chậm phát triển vận động, hãy tham khảo ý kiến của các chuyên gia để được tư vấn và điều trị kịp thời. Việc can thiệp sớm sẽ giúp trẻ có cơ hội phục hồi và phát triển tốt hơn trong tương lai.