Viêm đa rễ thần kinh: Giải thích, nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Viêm đa rễ thần kinh là một trong những bệnh lý thần kinh phổ biến nhất hiện nay và thường rất dễ bị phớt lờ, do triệu chứng của dạng bệnh lý này thường người bệnh không để ý. Xuất phát từ việc cơ thể sinh ra các kháng thể để chống nhiễm trùng, nhưng những tế bào này cũng tấn công cả Myelin, sợi trục của rễ và dây thần kinh ngoại biên. 

Viêm đa rễ thần kinh là gì?

Viêm đa rễ thần kinh (tiếng Anh: Polyradiculoneuritis) là nhóm bệnh lý thần kinh ngoại biên đặc trưng bởi tình trạng viêm lan tỏa ảnh hưởng đến nhiều rễ thần kinh (vị trí dây thần kinh tách ra từ tủy sống) và các dây thần kinh ngoại vi.

Bệnh thường khởi phát với:

• Yếu cơ đối xứng, lan từ chi dưới lên chi trên và cơ thân mình.
• Rối loạn cảm giác (tê, dị cảm, đau lan theo đường đi của dây thần kinh).
• Trong trường hợp nặng, ảnh hưởng đến chức năng hô hấp và tim mạch.

Theo Viện Rối loạn Thần kinh và Đột quỵ Quốc gia Hoa Kỳ (NINDS), bệnh là hậu quả của phản ứng miễn dịch bất thường, khi hệ miễn dịch tấn công nhầm vào cấu trúc thần kinh khỏe mạnh. Dạng phổ biến nhất là hội chứng Guillain-Barré (GBS) – thể cấp tính, tiến triển nhanh, cần can thiệp y tế khẩn cấp.

Cơ chế bệnh sinh chủ yếu liên quan đến: Phá hủy lớp myelin bao bọc dây thần kinh → làm gián đoạn dẫn truyền xung điện giữa não và cơ, gây giảm hoặc mất khả năng vận động, cảm giác.

Tài liệu tham khảo: NINDS – Guillain-Barré SyndromePolyradiculoneuritis: Pathogenesis and Clinical Features, PMC26571512.

Nguyên nhân gây ra viêm đa rễ thần kinh

Nguyên nhân gây ra viêm đa rễ thần kinh vô cùng đa dạng và đôi khi không xác định rõ ràng, nhưng các yếu tố sau đây được xem là phổ biến:

• Nhiễm khuẩn hoặc virus: Như vi khuẩn Campylobacter jejuni, virus Epstein-Barr, Cytomegalovirus, HIV.
• Rối loạn miễn dịch: Hệ miễn dịch tấn công nhầm vào các tế bào thần kinh.
• Tiêm chủng vaccine hoặc dị ứng thuốc: Trong một số trường hợp hiếm.
• Tiền sử bệnh tự miễn: Lupus ban đỏ, viêm đa rễ dây thần kinh do tiểu đường.

Triệu chứng thường gặp

• Tùy theo từng dạng viêm đa rễ thần kinh, triệu chứng có thể khác nhau, nhưng thường bao gồm:
• Yếu cơ hoặc liệt (thường bắt đầu từ chân rồi lan lên)
• Mất cảm giác hoặc cảm giác tê buồn
• Đau lan theo dây thần kinh, đau sâu, rối loạn cảm giác
• Rối loạn vận động tinh tế (cầm nắm, gõ bàn phím, giữ thăng bằng).
• Khó thở, mệt mỏi, rối loạn tim mạch (trong các trường hợp nặng)

Phương pháp điều trị viêm đa rễ thần kinh

Việc điều trị viêm đa rễ thần kinh phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể, mức độ nghiêm trọng và tiến triển của bệnh. Theo Mayo Clinic và các tài liệu từ Viện Y học Thần kinh Hoa Kỳ (NINDS), điều trị thường kết hợp giữa tây y, phục hồi chức năng và liệu pháp hỗ trợ như châm cứu.

Tây y hiện đại

• Corticosteroids: Thuốc chống viêm mạnh, chẳng hạn như prednisone, thường được sử dụng trong các trường hợp viêm thần kinh do rối loạn miễn dịch. Tuy nhiên, việc dùng thuốc cần được theo dõi cẩn thận do tác dụng phụ dài hạn.
• Immunoglobulin tiêm tĩnh mạch (IVIG): Một phương pháp điều trị phổ biến trong hội chứng Guillain-Barré. IVIG giúp ức chế sự tấn công của hệ miễn dịch vào các dây thần kinh bằng cách cung cấp các kháng thể lành mạnh từ người hiến tặng.
• Plasma exchange (Plasmapheresis): Kỹ thuật loại bỏ huyết tương khỏi máu của bệnh nhân để loại bỏ các kháng thể gây hại. Nghiên cứu cho thấy phương pháp này có thể rút ngắn thời gian hồi phục nếu được thực hiện sớm.
• Thuốc hỗ trợ thần kinh: Vitamin nhóm B, axit folic và các chất chống oxy hóa được dùng để nuôi dưỡng và bảo vệ dây thần kinh.
• Vật lý trị liệu (Physiotherapy): Là phần không thể thiếu giúp duy trì sức cơ, phòng ngừa teo cơ, phục hồi chức năng vận động. Cần có kế hoạch bài bản từ các chuyên viên phục hồi chức năng.

Châm cứu và các phương pháp y học cổ truyền

• Châm cứu được xem là một phương pháp điều trị hỗ trợ có giá trị trong quá trình phục hồi, đặc biệt trong giai đoạn bán cấp và mãn tính.
• Châm cứu truyền thống: Tác động vào các huyệt đạo trên đường kinh lạc để điều hòa khí huyết, kích thích tuần hoàn máu và dẫn truyền thần kinh.
• Điện châm (Electroacupuncture): Kết hợp kim châm với dòng điện tần số thấp giúp tăng cường hiệu quả kích thích dây thần kinh.
• Thủy châm (Aqua-acupuncture): Kỹ thuật tiêm thuốc như vitamin B1, B12, lidocain vào các huyệt nhằm tăng chuyển hóa tế bào thần kinh.
• Cấy chỉ (Thread embedding acupuncture): Dùng chỉ catgut đưa vào huyệt nhằm tạo kích thích kéo dài, phù hợp với điều trị mạn tính.

Bằng chứng lâm sàng:

• Neural Regeneration Research (2019): Châm cứu + phục hồi chức năng giúp tiến triển thần kinh nhanh hơn 25% so với nhóm chỉ điều trị tây y.
• Journal of Traditional Chinese Medicine: Châm cứu kết hợp vật lý trị liệu cải thiện tốc độ hồi phục thần kinh ngoại biên rõ rệt.

Nguồn tham khảo:

• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/guillain-barre-syndrome/diagnosis-treatment/drc-20362794
• https://www.ninds.nih.gov/health-information/disorders/guillain-barre-syndrome

Biện pháp phòng ngừa viêm đa rễ thần kinh

• Tiêm phòng đầy đủ: Tránh nhiễm virus, vi khuẩn có thể dẫn đến biến chứng viêm thần kinh
• Giữ gìn sức khỏe tốt: Chế độ ăn uống, vận động hợp lý
• Khám bệnh định kỳ: Nhất là người có tiền sử tiểu đường, lupus
• Tránh để cơ thể nhiễm lạnh, đặc biệt sau phẫu thuật hoặc tiêm chủng

Viêm đa rễ thần kinh là một bệnh lý phức tạp, nhưng hoàn toàn có thể điều trị và phục hồi tốt nếu được can thiệp đúng phương pháp. Châm cứu và các phương pháp y học cổ truyền đang chứng minh được vai trò quan trọng trong việc giảm triệu chứng và tăng khả năng phục hồi. Tuy nhiên, việc điều trị nên được theo dõi sát sao bởi đội ngũ chuyên gia y tế để đạt kết quả tốt nhất