Phục hồi chức năng sau đột quỵ: Khoảng thời gian vàng, phương pháp và những điều bạn cần biết

Hiện nay có vào khoảng 200.000 ca đột quỵ mỗi năm tại Việt Nam (Theo số liệu năm 2022 từ Bộ Y Tế), đây là một trong những loại bệnh gây khó khăn cho người bệnh sau điều trị và phục hồi chức năng. Đột quỵ có khả năng cao gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời và có thể hạn chế nhờ vào chế độ ăn uống lành mạnh kết hợp với tập thể dục thể thao điều độ. 

Việc phát hiện người bị đột quỵ và phục hồi chức năng kịp thời sẽ giúp tăng khả năng hồi phục các chức năng của cơ thể. Vậy cụ thể khoảng thời gian nào giúp đem lại khả năng phục hồi cao, các phương pháp giúp phục hồi chức năng và các thông tin liên quan sẽ có trong bài viết sau đây.

Đột quỵ là gì và những biến chứng thường gặp

Đột quỵ (stroke) là tình trạng một vùng não bị tắc nghẽn do tắc nghẽn mạch máu não (nhồi máu não) hoặc vỡ mạch máu não (xuất huyết não), khiến não thiếu oxy và dưỡng chất, dẫn tới hoại tử tế bào thần kinh. Tình trạng này gây tắc nghẽn chức năng và có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Biến chứng thường gặp sau đột quỵ gồm:

• Liệt một bên cơ thể (mặt, tay, chân).
• Rối loạn ngôn ngữ: mất khả năng nói, nói ngọng, khó diễn đạt hoặc hiểu người khác.
• Rối loạn vận động: mất phối hợp, khó giữ thăng bằng.Rối loạn tiểu tiện/đại tiện không tự chủ.
• Rối loạn tâm lý – nhận thức: trầm cảm, lo âu, suy giảm trí nhớ, giảm tập trung.
• Biến chứng thần kinh – cơ: co cứng cơ, co giật, đau do tổn thương dây thần kinh.

Tác dụng của phục hồi chức năng sau đột quỵ

Sau giai đoạn cấp tính, phục hồi chức năng là bước then chốt giúp bệnh nhân tái hòa nhập cuộc sống.

Theo Hội Đột quỵ Hoa Kỳ (American Stroke Association), phục hồi sớm và đúng phương pháp giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống và giao tiếp xã hội gồm:

• Khôi phục vận động, ngôn ngữ, nhận thức.
• Giảm nguy cơ tái phát đột quỵ.
• Cải thiện tâm lý, giảm trầm cảm và lo âu.
• Nâng cao khả năng tự lập và hòa nhập cộng đồng.

Các giai đoạn và thời gian phục hồi sau đột quỵ

Tuần đầu: Can thiệp sớm với thay đổi tư thế, vận động nhẹ, vật lý trị liệu cơ bản, châm cứu hỗ trợ. Kết hợp những phương pháp trên giúp ngăn biến chứng thứ phát (loét tỳ đè, viêm phổi, huyết khối).

3 tháng đầu: Đây là khoảng “Thời gian vàng” cho phục hồi chức năng; khả năng cải thiện nhanh nếu trị liệu liên tục.

6 tháng – 1 năm: Tốc độ phục hồi chậm lại nhưng vẫn đạt tiến bộ rõ rệt nếu duy trì trị liệu.

Sau 1 năm: Khả năng phục hồi đạt ngưỡng giới hạn, mục tiêu chính là duy trì chức năng, ngăn thoái lui và phòng biến chứng.

Như vậy, nếu tiến hành thời gian hồi phục quá lâu sẽ làm mất đi cơ hội vàng để phục hồi chức năng cho người bệnh. Chính vì thế người nhà cần đưa bệnh nhân đến các cơ sở khám chữa bệnh được cấp phép uy tín để được tư vấn và thực hiện quá trình phục hồi chức năng đột quỵ kịp thời để tăng chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Phương pháp phục hồi sau đột quỵ

Vật lý trị liệu

Đây là phương pháp nền tảng trong phục hồi sau đột quỵ: Tập luyện các bài tập vận động tay chân, đi lại, giữ thăng bằng theo sự hướng dẫn của chuyên gia. Thêm vào đó, người nhà nên sử dụng thiết bị hỗ trợ tập đứng, tập đi và điều trị đau cơ xương khớp do liệt hoặc bất động lâu ngày.

Ngôn ngữ trị liệu và giao tiếp

Phục hồi khả năng nói, hiểu và diễn đạt với các chuyên gia ngôn ngữ trị liệu. Sử dụng hình ảnh, bảng chữ cái, công nghệ hỗ trợ giao tiếp.

Trị liệu tâm lý và phục hồi nhận thức

Tư vấn tâm lý, liệu pháp hành vi nhận thức giúp bệnh nhân vượt qua trầm cảm, lo âu. Các bài tập cải thiện trí nhớ, khả năng chú ý, lập kế hoạch và giải quyết vấn đề.

Hoạt động trị liệu

Tập luyện các hoạt động hàng ngày như mặc quần áo, ăn uống, vệ sinh cá nhân, giúp bệnh nhân từng bước lấy lại sự tự lập trong sinh hoạt.

Chế độ dinh dưỡng và chăm sóc toàn diện

Thông qua sự tư vấn của chuyên gia để xây dựng thực đơn cân bằng dinh dưỡng, kiểm soát huyết áp, cholesterol, đường huyết. Thông qua các lần thăm khám hoặc theo dõi tại nhà để nắm rõ các chỉ số sinh tồn, đảm bảo tuân thủ thuốc men và lịch khám định kỳ của người bệnh.

Đặc biệt tránh các thực phẩm có lượng đường cao, lượng muối cao, gây tăng huyết áp, tăng mỡ máu và các bệnh tim mạch, ngoài ra người bệnh nên bỏ hoàn toàn rượu bia và thuốc lá, thực hiện lối sống lành mạnh để giảm thiểu các biến chứng và nguy cơ sau này.

Châm cứu và các phương pháp y học cổ truyền

Châm cứu ngày càng được áp dụng rộng rãi trong điều trị phục hồi sau đột quỵ, đặc biệt tại các nước châu Á như Trung Quốc, Việt Nam và Hàn Quốc. Một số phương pháp châm cứu nổi bật cho việc hỗ trợ phục hồi chức năng sau đột quỵ gồm:

• Châm kim: Kích thích huyệt đạo, tăng tuần hoàn máu, giảm co cứng cơ và hỗ trợ phục hồi vận động.
• Điện châm: Dùng dòng điện xung kích thích sâu vào cơ, thần kinh giúp tăng hiệu quả so với châm kim đơn thuần.
• Thủy châm: Tiêm thuốc (thường là vitamin B1, B12) vào huyệt đạo để tăng hiệu quả tác động tại chỗ.
• Cấy chỉ: Cấy chỉ catgut vào huyệt đạo để tạo kích thích kéo dài, phù hợp với bệnh nhân khó di chuyển.

Nhiều nghiên cứu trên các tạp chí quốc tế như Stroke, Journal of Alternative and Complementary Medicine cho thấy châm cứu giúp tăng tốc độ phục hồi chức năng vận động và ngôn ngữ, đặc biệt khi được kết hợp với vật lý trị liệu hiện đại.

Phục hồi sau đột quỵ là hành trình dài và cần sự kiên trì của cả người bệnh lẫn người nhà để giúp bệnh nhân hồi phục chức năng và tham gia vào các hoạt động nhẹ nhàng hằng ngày. Sự kết hợp giữa y học hiện đại và phương pháp cổ truyền như châm cứu mang lại hiệu quả vượt trội trong quá trình phục hồi. Độc giả có tham khảo thêm các phương pháp phục hồi chức năng sau đột quỵ của Bệnh viện Châm cứu Trung ương trên các kênh chính thức của Bệnh viện.

Trên hết việc tuân thủ điều trị, chăm sóc bài bản, điều chỉnh lối sống và tâm lý tích cực sẽ là nền tảng quan trọng giúp người bệnh sớm lấy lại chất lượng cuộc sống vốn có. Đặc biệt, lựa chọn trung tâm y tế uy tín và theo dõi định kỳ với bác sĩ chuyên khoa là yếu tố then chốt trong việc phục hồi sau đột quỵ.