Liệt nửa người do tai biến mạch máu não – Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp châm cứu hỗ trợ điều trị

Nguyên nhân gây liệt nửa người

Tai biến mạch máu não (TBMMN), còn gọi là đột quỵ não, là tình trạng mạch máu não bị tắc nghẽn hoặc vỡ, làm gián đoạn dòng máu nuôi dưỡng não bộ. Từ đó, một vùng não bị thiếu oxy và chất dinh dưỡng, dẫn đến tổn thương tế bào thần kinh.

• Nhồi máu não (tắc mạch): do cục máu đông hoặc xơ vữa động mạch làm tắc dòng chảy.
• Xuất huyết não (vỡ mạch): do tăng huyết áp kéo dài, vỡ túi phình mạch hoặc yếu thành mạch.

Khi tổn thương xảy ra ở một bán cầu não, các tín hiệu thần kinh đến nửa cơ thể đối diện bị gián đoạn, gây liệt nửa người.

Triệu chứng thường gặp

Người bệnh có thể xuất hiện đột ngột một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

• Yếu hoặc liệt nửa người: thường thấy rõ ở tay, chân, kèm theo mặt lệch, nhân trung méo.
• Rối loạn ngôn ngữ: nói khó, nói lắp hoặc không nói được.
• Mất cảm giác một bên cơ thể: tê bì, giảm cảm nhận nóng – lạnh.
• Rối loạn thăng bằng, vận động: đi đứng khó khăn, dễ ngã.
• Các triệu chứng khác: đau đầu dữ dội, chóng mặt, nhìn mờ, lú lẫn.

Khi xuất hiện các dấu hiệu này, cần đưa bệnh nhân đi cấp cứu ngay, vì “thời gian vàng” can thiệp trong 3–6 giờ đầu sẽ quyết định mức độ hồi phục.

Vai trò của châm cứu trong phục hồi liệt nửa người

Tai biến mạch máu não là một hội chứng trong phạm vi chứng “trúng phong” trong Y Học Cổ Truyền. Cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu là nguyên nhân chính gây tai biến mạch máu não.

Bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng đột ngột, diễn biến nhanh như chóng mặt, ngã, một nửa người không cử động được, méo mồm, nói ngọng, trường hợp nặng có thể bất tỉnh hôn mê. Y Học Cổ Truyền chia trúng phong thành 2 thể: Trúng phong kinh lạc và tạng phủ.

• Trúng phong kinh lạc: Thường hay gặp trong nhồi máu não, co thắt mạch não, và xuất huyết não mức độ nhẹ. Các triệu chứng thường thấy như: liệt mặt, liệt nửa người không có hôn mê, thoáng mất ý thức, hoa mắt, chóng mặt,..
• Trúng phong tạng phủ: Hay gặp trong xuất huyết não, nhồi máu não ổ lớn, có tình trạng hôn mê.
  
  • Chứng bế thể liệt cứng do dương khí thịnh, bệnh ở tại tạng tâm và can, hai tay người bệnh nắm chặt, co quắp, hàm răng nghiến chặt, mắt đỏ, người bệnh thở khò khè, người nóng, chất lưỡi vàng, rêu lưỡi vàng dày, không ra mồ hôi, mạch hoạt sác hữu lực.
  • Chứng thoát thể liệt mềm: Bệnh nhân hôn mê, mồm há, chân tay mềm duỗi, ra mồ hôi nhiều, đái dầm dề, sắc mặt trắng bệch, lưỡi nhạt, chân tay lạnh, mạch tế sác.

Sau khi bị tai biến mạch máu não, bệnh nhân để lại các di chứng chủ yếu là bán thân bất toại biểu hiện thượng hạ chi của bán thân bên phải hoặc bên trái tê dại, giảm hoặc mất khả năng cử động, giảm cảm giác đau, nóng, lạnh. Việc chữa tai biến mạch máu não là rất cần thiết để các di chứng của bệnh sớm được phục hồi.

Cơ chế tác động của châm cứu

Theo Y học hiện đại:

• Kích thích hệ thần kinh trung ương: Khi kim châm vào huyệt, tín hiệu thần kinh truyền về não, làm tăng giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh (endorphin, serotonin, acetylcholine), từ đó giúp cải thiện dẫn truyền và điều hòa chức năng vận động.
• Tăng tuần hoàn máu: Châm cứu giúp giãn mạch, tăng lưu lượng máu đến vùng não bị thiếu máu, cải thiện oxy và chất dinh dưỡng nuôi tế bào thần kinh.
• Tác động lên cơ và khớp: Giảm co cứng, kích thích cơ yếu hoạt động, cải thiện biên độ vận động.
• Điều hòa thần kinh thực vật: Giúp ổn định huyết áp, giấc ngủ, giảm lo âu và trầm cảm sau đột quỵ.

Theo Y học cổ truyền:

• Liệt nửa người thuộc phạm vi “Trúng phong”.
• Nguyên nhân: phong tà, đàm trọc, huyết ứ làm kinh lạc bế tắc, khí huyết không thông.
• Châm cứu có tác dụng khu phong, hóa đàm, hoạt huyết, thông kinh lạc, điều hòa âm dương, từ đó phục hồi vận động.

Tác dụng lâm sàng của châm cứu

• Cải thiện vận động: giúp bệnh nhân nâng tay, bước đi, cầm nắm tốt hơn.
• Giảm co cứng cơ: hạn chế biến chứng cứng khớp, co rút.
• Khôi phục cảm giác: giảm tê bì, cải thiện khả năng nhận biết nóng lạnh.
• Cải thiện ngôn ngữ và nuốt: hỗ trợ phục hồi vùng não điều khiển lời nói và nuốt.
• Điều hòa tâm thần – giấc ngủ: giảm lo âu, trầm cảm, tăng chất lượng giấc ngủ.
• Nâng cao chất lượng sống: giúp bệnh nhân sớm tự chăm sóc bản thân và hòa nhập xã hội.

Như vậy, châm cứu vừa có tác động cơ học – sinh lý – thần kinh theo y học hiện đại, vừa dựa trên nguyên lý thông kinh lạc, điều hòa khí huyết của YHCT, nhờ đó trở thành một phương pháp phục hồi hiệu quả cho bệnh nhân liệt nửa người sau tai biến.