Dấu hiệu cảnh báo sớm liệt nửa trái người mà người nhà cần biết? Tham khảo quy tắc FAST và biện pháp phòng ngừa tại đây

Liệt nửa người trái là tình trạng giảm hoặc mất khả năng vận động của nửa bên trái cơ thể, thường do ĐỘT QUỴ NÃO. Với kinh nghiệm lâm sàng tại Bệnh viện Châm cứu Trung ương, chúng tôi nhận thấy việc nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo và áp dụng biện pháp phòng ngừa phù hợp có thể thay đổi hoàn toàn tiên lượng bệnh. Bài viết này sẽ cung cấp kiến thức thiết yếu giúp bạn bảo vệ sức khỏe bản thân và người thân.

Tại sao liệt nửa người trái xảy ra?

Não bộ con người hoạt động theo nguyên tắc chéo - bán cầu não phải điều khiển nửa người trái và ngược lại. Do đó, liệt nửa người trái thường xuất phát từ tổn thương ở bán cầu não phải. Nguyên nhân phổ biến nhất là đột quỵ não, chiếm khoảng 80% các trường hợp.

Ngoài đột quỵ, còn có nhiều nguyên nhân khác gây liệt nửa người trái như chấn thương sọ não, u não, nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương, hoặc các bệnh lý thoái hóa thần kinh. Hiểu rõ nguyên nhân giúp định hướng điều trị đúng đắn và kịp thời.

>>>Tham khảo thêm điều trị liệt nửa người 

Các dấu hiệu cảnh báo sớm

Nhận biết sớm các triệu chứng liệt nửa người trái là yếu tố then chốt để can thiệp kịp thời, giảm thiểu tổn thương và cải thiện khả năng phục hồi. Các dấu hiệu có thể xuất hiện đột ngột hoặc tiến triển dần theo thời gian.

Rối loạn vận động rõ rệt

Dấu hiệu điển hình nhất của liệt nửa người trái là giảm hoặc mất hoàn toàn chức năng vận động ở nửa bên trái cơ thể. Biểu hiện vận động cần chú ý:

• Mức độ nhẹ đến trung bình: Tay trái yếu, khó cầm nắm đồ vật
• Chân trái yếu, đi khập khiễng hoặc không đứng vững
• Mức độ nặng (Liệt hoàn toàn): Không cử động được tay và chân trái.
• Mặt lệch về một bên, miệng cười méo

Trong nhiều trường hợp, người bệnh có thể tự nhận thấy sự khác biệt rõ rệt giữa hai bên cơ thể. Một bài kiểm tra đơn giản là giơ hai tay lên cao và giữ trong 10 giây - nếu một tay sa xuống không kiểm soát được, đây là dấu hiệu cảnh báo quan trọng.

Thay đổi về cảm giác

Bên cạnh rối loạn vận động, nhiều người bệnh còn rối loạn cảm giác ở nửa người trái. Điều này ảnh hưởng đến khả năng cảm nhận môi trường xung quanh và phản ứng với các tác nhân bên ngoài.

Cảm giác tê bì, châm chích hoặc như có kiến bò ở tay chân trái là triệu chứng phổ biến. Một số người mất hoàn toàn cảm giác đau, nhiệt độ hoặc xúc chạm ở một bên cơ thể. Điều này tiềm ẩn nguy cơ bỏng, va chạm mà không biết, dẫn đến chấn thương.

Khó khăn trong giao tiếp và ăn uống

Tùy thuộc vị trí tổn thương não, người bệnh có thể gặp khó khăn trong nói và hiểu ngôn ngữ. Vì trung tâm ngôn ngữ thường nằm ở bán cầu não trái (đối với người thuận tay phải), tổn thương não phải gây liệt trái ít ảnh hưởng đến ngôn ngữ hơn. Tuy nhiên, vẫn có thể xuất hiện một số vấn đề. Dấu hiệu bất thường:

• Nói ngọng hoặc khó phát âm rõ ràng
• Không hiểu câu hỏi hoặc chỉ dẫn đơn giản
• Khó tìm từ để diễn đạt ý nghĩ
• Nuốt khó, nghẹn hoặc sặc khi ăn uống

Rối loạn thị giác và không gian

Tổn thương bán cầu não phải thường gây ra hội chứng bỏ qua nửa bên, khiến người bệnh không nhận thức được nửa không gian bên trái. Đây là biểu hiện đặc trưng và ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt. Người bệnh có thể chỉ ăn đồ ăn ở nửa bên phải đĩa, không nhìn thấy người hoặc vật ở bên trái, hoặc va vào đồ vật phía bên trái khi di chuyển. Một số trường hợp còn không chải đầu, cạo râu, hoặc mặc quần áo ở nửa bên trái cơ thể.

Mất thăng bằng và phối hợp

Khả năng giữ thăng bằng và phối hợp vận động thường bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Người bệnh cảm thấy chóng mặt, đi đứng không vững, dễ ngã về phía bên trái. Các hoạt động đòi hỏi sự phối hợp như lái xe, đi cầu thang, hoặc thậm chí đi trên mặt phẳng đều trở nên khó khăn. Đây là nguyên nhân chính gây ra chấn thương thứ phát do té ngã ở bệnh nhân liệt nửa người.

Thời gian vàng để điều trị đột quỵ não là trong vòng 4,5 giờ đầu. Càng can thiệp sớm, khả năng hồi phục càng cao và di chứng càng ít. Đừng chần chừ hay tự đi khám - hãy gọi cấp cứu 115 ngay khi nghi ngờ.

QUY TẮC F.A.S.T ĐỂ NHẬN BIẾT SỚM DẤU HIỆU ĐỘT QUỴ NÃO TẠI NHÀ

Quy tắc FAST là một phương pháp đơn giản, dễ nhớ để nhận biết các dấu hiệu cảnh báo đột quỵ, được sử dụng rộng rãi bởi các tổ chức y tế. Việc phát hiện sớm và gọi cấp cứu kịp thời (gọi 115) là yếu tố sống còn trong điều trị đột quỵ. Quy tắc F.A.S.T. bao gồm:

• F - Face (Mặt): Yêu cầu người bệnh cười. Quan sát xem một bên mặt có bị méo hoặc lệch xuống không.
• A - Arms (Tay): Yêu cầu người bệnh giơ cả hai tay lên cao. Quan sát xem một bên tay có bị yếu, tê và rơi xuống nhanh chóng không.
• S - Speech (Nói): Yêu cầu người bệnh lặp lại một câu đơn giản. Lắng nghe xem họ có khó nói, nói ngọng hoặc nói không rõ lời không.
• T - Time (Thời gian): Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào ở trên, dù chỉ là thoáng qua, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức (số điện thoại: 115). Từng giây đều quan trọng để cứu sống người bệnh và giảm thiểu di chứng.

Ngoài ra, một số phiên bản mở rộng (như BE FAST) còn bổ sung thêm các dấu hiệu khác như: B (Balance) - mất thăng bằng, chóng mặt đột ngột và E (Eyes) - nhìn mờ hoặc mất thị lực đột ngột.

Khi gặp người có dấu hiệu đột quỵ, hãy đặt họ nằm ở nơi an toàn, thoải mái, đầu hơi nâng cao và nằm nghiêng một bên. Không được cho họ ăn hoặc uống bất cứ thứ gì và không tự ý di chuyển họ nếu có biểu hiện yếu chi.

Biện pháp phòng ngừa hiệu quả

Phòng ngừa luôn tốt hơn điều trị. Nhiều yếu tố nguy cơ gây liệt nửa người có thể kiểm soát được thông qua lối sống lành mạnh và theo dõi sức khỏe định kỳ.

Kiểm soát các bệnh lý nền: Các bệnh mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu là yếu tố nguy cơ chính gây đột quỵ và liệt nửa người. Kiểm soát tốt các bệnh này giúp giảm đáng kể nguy cơ. Các biện pháp kiểm soát cụ thể:

• Đo huyết áp đều đặn, duy trì dưới 140/90 mmHg
• Kiểm tra đường huyết định kỳ nếu có tiền sử đái tháo đường
• Xét nghiệm mỡ máu mỗi năm một lầnUống thuốc đều đặn theo chỉ định, không tự ý ngừng
• Tái khám định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ

Thay đổi lối sống tích cực

Lối sống lành mạnh là nền tảng bảo vệ sức khỏe não bộ và hệ thần kinh. Những thay đổi nhỏ nhưng bền vững có tác động lớn đến việc phòng ngừa bệnh

Về chế độ ăn, người bệnh và người nhà bệnh nhân nên ưu tiên những loại thực phẩm như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và cá giúp cung cấp dưỡng chất nuôi não. Đặc biệt hạn chế muối, đường, thức ăn nhiều dầu mỡ bão hòa. Uống đủ nước mỗi ngày để máu lưu thông tốt.

Vận động thể chất đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần. Không nhất thiết phải tập nặng - đi bộ, bơi lội, hoặc tập thể dục nhẹ đều có lợi. Vận động giúp kiểm soát cân nặng, cải thiện tuần hoàn và giảm stress.

Loại bỏ các thói quen độc hại

Hút thuốc lá làm tăng gấp đôi nguy cơ đột quỵ. Nicotine và các chất độc trong thuốc lá gây tổn thương thành mạch máu, làm tăng huyết áp và dễ hình thành cục máu đông. Bỏ thuốc lá là một trong những quyết định quan trọng nhất để bảo vệ sức khỏe. Ngoài ra rượu bia cũng là yếu tố nguy cơ đáng kể, uống nhiều rượu gây tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim và tổn thương gan. Nếu uống, nên giới hạn ở mức độ nhẹ (không quá 1 ly rượu mỗi ngày cho nữ và 2 ly cho nam).

Quản lý căng thẳng

Stress kéo dài làm tăng nguy cơ tăng huyết áp và bệnh tim mạch. Học cách quản lý căng thẳng là kỹ năng sống cần thiết để bảo vệ sức khỏe. Người bệnh nên thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, hít thở sâu. Duy trì giấc ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm. Tìm những hoạt động mang lại niềm vui và thư giãn như nghe nhạc, đọc sách, làm vườn. Kết nối với gia đình, bạn bè cũng giúp giảm stress hiệu quả.

Khám sức khỏe định kỳ

Nhiều yếu tố nguy cơ không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.Người trên 40 tuổi nên khám sức khỏe tổng quát mỗi năm một lần, bao gồm đo huyết áp, xét nghiệm đường huyết, mỡ máu. Người có tiền sử gia đình hoặc yếu tố nguy cơ cần theo dõi sát hơn. Siêu âm động mạch cảnh có thể phát hiện sớm hẹp mạch máu não.

Vai trò của y học cổ truyền

Tại Bệnh viện Châm cứu Trung ương, chúng tôi ứng dụng thành công các phương pháp y học cổ truyền trong phòng ngừa và hỗ trợ điều trị liệt nửa người. Châm cứu định kỳ giúp cải thiện tuần hoàn não, điều hòa huyết áp, và tăng cường sức đề kháng. Bấm huyệt tự nhiên tại nhà cũng có thể hỗ trợ tốt.

>>>Tìm hiểu các phương pháp điều trị liệt nửa người trái bằng châm cứu

Các huyệt như Hợp cốc (giữa ngón cái và ngón trỏ), Túc tam lý (dưới đầu gối 3 tấc), Bách hội (đỉnh đầu) khi được bấm đúng cách giúp lưu thông khí huyết và phòng bệnh. Tuy nhiên, cần được hướng dẫn bởi chuyên gia để thực hiện an toàn và hiệu quả.

Liệt nửa người trái là tình trạng nghiêm trọng nhưng có thể phòng ngừa được phần lớn các trường hợp thông qua lối sống lành mạnh và kiểm soát yếu tố nguy cơ. Nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo và tìm đến cơ sở y tế kịp thời là chìa khóa để giảm thiểu tổn thương và cải thiện khả năng phục hồi.Tại Bệnh viện Châm cứu Trung ương, chúng tôi luôn sẵn sàng tư vấn và hỗ trợ bạn trong việc phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị các bệnh lý thần kinh. Đừng chủ quan với sức khỏe - hãy hành động ngay hôm nay để bảo vệ bản thân và người thân yêu.