Điều trị thoát vị đĩa đệm bằng châm cứu: Kỳ vọng hiệu quả đến đâu?

Cơn đau lưng đột ngột đã khiến cuộc sống bạn đảo lộn?

Một buổi sáng thức dậy, bạn cúi xuống buộc dây giày thì đột nhiên một cơn đau dữ dội như dao đâm xuất hiện ở lưng, lan xuống cả chân. Bạn không thể duỗi thẳng người, mỗi cử động đều gây đau nhói. Hoặc có thể bạn đang mang một thùng nước, và ngay lập tức cảm thấy như có gì đó "lệch" trong lưng, kèm theo đau như bị điện giật chạy dọc chân.

Đó chính là những trải nghiệm điển hình của người mắc thoát vị đĩa đệm. Không giống như những cơn đau lưng thông thường, thoát vị đĩa đệm gây ra nỗi đau nghiêm trọng hơn nhiều, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh hoạt hàng ngày. Vậy thoát vị đĩa đệm thực sự là gì, và làm thế nào để điều trị hiệu quả mà không cần phẫu thuật? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài viết sau.

Thoát vị đĩa đệm là gì?

Hãy tưởng tượng cột sống của chúng ta gồm các đốt sống (xương) xếp chồng lên nhau. Giữa mỗi đốt sống là một "chiếc gối" đàn hồi, gọi là đĩa đệm.Chiếc "gối" này có cấu tạo rất thông minh:

• Vỏ ngoài (Bao xơ): Là các vòng sợi dai, chắc, đan xen nhau.
• Ruột bên trong (Nhân nhầy): Là một khối dạng gel mềm.

Đĩa đệm có nhiệm vụ hấp thụ lực sốc và giúp cột sống linh hoạt. "Thoát vị" xảy ra khi lớp vỏ ngoài (bao xơ) bị rách hoặc nứt, khiến cho phần nhân nhầy mềm bên trong bị đẩy ra ngoài, chèn ép vào các cấu trúc quan trọng xung quanh, đặc biệt là rễ dây thần kinh. Chính sự chèn ép này là nguồn gốc của các cơn đau dữ dội, tê bì mà bạn cảm nhận được.

Thoát vị đĩa đệm khác gì với đau lưng thông thường?

Đây là điều cực kỳ quan trọng để tránh điều trị sai hướng:

• Đau lưng thông thường: Thường do căng cơ, mỏi cơ. Cơn đau chỉ khu trú ở vùng lưng, có tính chất âm ỉ. Bạn nghỉ ngơi vài ngày thường sẽ đỡ.
• Đau do thoát vị đĩa đệm: Đau có tính chất lan tỏa, đau dọc theo đường đi của dây thần kinh (ví dụ: đau từ mông lan xuống đùi, cẳng chân). Kèm theo đó là tê bì, dị cảm, cảm giác tê rần rần, như kiến bò, hoặc nóng rát. Có thể gây yếu cơ người mắc phải sẽ cảm thấy chân hoặc tay yếu đi, khó cầm nắm, hoặc dễ vấp ngã. Khi gắng sức thì kể cả ho, hắt hơi, hoặc rặn cũng có thể làm cơn đau tăng vọt.

Vị trí thoát vị và các triệu chứng đặc trưng

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là dạng phổ biến nhất, chiếm khoảng 90% các trường hợp. Các triệu chứng bao gồm:

• Đau lưng dữ dội, thường xuất hiện đột ngột sau một động tác vặn mình, cúi người hoặc nâng vật nặng. Cơn đau có thể khiến bạn không thể đứng thẳng.
• Đau lan xuống chân (còn gọi là đau thần kinh tọa) theo một bên, chạy từ mông xuống đùi, bắp chân, thậm chí đến bàn chân. Đau giống như bị điện giật hoặc cháy rát.
• Tê bì ở chân, bàn chân, ngón chân. Một số người mô tả cảm giác như kiến bò trên da.
• Yếu cơ chân, khó khăn khi đứng trên mũi chân hoặc gót chân. Có thể vấp ngã khi đi vì chân không còn đủ lực.
• Đau tăng lên khi ho, hắt hơi, ngồi lâu hoặc cúi về phía trước.
• Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ ít phổ biến hơn nhưng cũng gây nhiều rắc rối. Các dấu hiệu bao gồm:
• Đau vùng cổ gáy, đau lan từ cổ ra vai, cánh tay, bàn tay, ngón tay.
• Tê tay, ngón tay, giảm cảm giác khi chạm vào vật. Bạn có thể làm rơi đồ vật vì tê tay.
• Yếu cơ tay, khó khăn khi cầm nắm, vặn nắp chai hoặc viết chữ.
• Đau đầu vùng gáy, chóng mặt, đặc biệt khi xoay cổ, cứng cổ, khó xoay đầu sang hai bên.

Tại sao bị thoát vị đĩa đệm? Những nguyên nhân cần biết

• Lão hóa tự nhiên: Từ độ tuổi 30, đĩa đệm bắt đầu mất nước, trở nên kém đàn hồi. Lớp vỏ dễ bị nứt vỡ hơn. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất.
• Chấn thương & Sai tư thế: Mang vác nặng sai tư thế (cúi lưng thay vì dùng lực chân).
• Vận động, xoay người đột ngột, quá tầm.
• Tai nạn, ngã đập phần mông hoặc lưng xuống đất.
• Thói quen sinh hoạt: Ngồi quá lâu (lái xe, văn phòng) làm tăng áp lực nội đĩa đệm.
• Thừa cân, béo phì: Cột sống phải "gánh" một trọng lượng dư thừa liên tục.
• Hút thuốc lá: Nicotine làm giảm tưới máu nuôi dưỡng đĩa đệm, khiến chúng nhanh hỏng hơn.
• Yếu tố di truyền: Một số người có cấu trúc cột sống, đĩa đệm yếu hơn do di truyền.

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm như thế nào?

• Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về triệu chứng, kiểm tra phản xạ, lực cơ, cảm giác ở tay chân. Các động tác kiểm tra đặc biệt giúp xác định dây thần kinh nào bị ảnh hưởng.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đây là phương pháp chính xác nhất để thấy rõ đĩa đệm, mức độ thoát vị và dây thần kinh bị chèn ép. MRI giúp bác sĩ quyết định phương án điều trị phù hợp.
• Chụp X quang: Không thấy được đĩa đệm nhưng giúp loại trừ các vấn đề khác như gãy xương, khối u.
• Chụp CT: Trong một số trường hợp cần hình ảnh chi tiết hơn hoặc khi không thể chụp MRI.
• Điện cơ: Đo hoạt động điện của cơ và dây thần kinh để xác định mức độ tổn thương thần kinh.

Châm Cứu - "Giải Pháp Vàng" cho điều trị bảo tồn thoát vị đĩa đệm

Nhiều người khi nghe chẩn đoán thoát vị đĩa đệm thường lo sợ phải phẫu thuật. Tuy nhiên, thực tế cho thấy đa số trường hợp (80-90%) có thể điều trị bảo tồn không cần mổ. Châm cứu là một trong những phương pháp bảo tồn hiệu quả được nhiều bệnh nhân tin tưởng lựa chọn. Vậy châm cứu điều trị thoát vị đĩa đệm như thế nào?

Theo quan điểm Y học cổ truyền, thoát vị đĩa đệm thuộc “chứng tý " , nguyên nhân thường do phong hàn thấp tà xâm nhập, hoặc sang chấn gây khí huyết ứ trệ, kinh lạc bị tắc nghẽn. Châm cứu tác động thông qua nhiều cơ chế:

• Giảm đau nhanh chóng: Châm kim kích thích cơ thể sản xuất endorphin và enkephalin - các chất giảm đau tự nhiên mạnh hơn cả morphine. Nhiều bệnh nhân cảm nhận đau giảm ngay sau buổi điều trị đầu tiên.
• Giảm viêm và phù nề: Vùng đĩa đệm thoát vị thường bị viêm, sưng. Châm cứu giúp giảm phản ứng viêm, thu nhỏ phù nề, từ đó giảm chèn ép lên dây thần kinh.
• Cải thiện lưu thông máu: Tăng cường tuần hoàn máu đến vùng tổn thương, mang oxy và dưỡng chất giúp mô phục hồi nhanh hơn.
• Thư giãn cơ co cứng: Khi bị đau, các cơ quanh vùng tổn thương thường co thắt phản xạ, gây đau thêm. Châm cứu giúp cơ thư giãn, phá vòng luẩn quẩn đau - co cơ - đau.
• Điều hòa thần kinh: Giảm độ nhạy cảm của dây thần kinh bị kích thích, làm giảm cảm giác đau và tê bì.
• Tăng cường phục hồi tự nhiên: Kích thích khả năng tự chữa lành của cơ thể, giúp đĩa đệm và các mô xung quanh phục hồi tốt hơn.

Liệu trình điều trị và hiệu quả kỳ vọng

Mỗi trường hợp thoát vị đĩa đệm có mức độ khác nhau, do đó liệu trình điều trị cũng khác nhau:

• Giai đoạn cấp tính (mới bị, đau dữ dội): Cần châm hàng ngày hoặc cách ngàyn trong 2-3 tuần đầu. Nhiều bệnh nhân cảm thấy đau giảm đáng kể sau 3-5 buổi đầu.
• Giai đoạn bán cấp: Châm 2-3 lần/tuần, kéo dài 4-8 tuần. Đau sẽ từ từ giảm, khả năng vận động được cải thiện.
• Giai đoạn phục hồi: Cần kiên trì điều trị 2-3 tháng hoặc lâu hơn, tần suất 1-2 lần/tuần. Mục tiêu là ổn định tình trạng, ngăn tái phát.

Theo nghiên cứu và kinh nghiệm lâm sàng, khoảng 70-80% bệnh nhân thoát vị đĩa đệm điều trị bằng châm cứu có cải thiện rõ rệt. Kết quả tốt nhất khi kết hợp với các phương pháp khác như vật lý trị liệu, thuốc y học cổ truyền và thay đổi lối sống.

Kết hợp châm cứu với các phương pháp điều trị khác

• Thuốc Y học cổ truyền: Uống thuốc y học cổ truyền ( thường gọi là thuốc bắc) giúp điều trị từ bên trong, bồi bổ can thận (theo Đông y, can chủ cân , thận chủ cốt tủy), hoạt huyết hóa ứ, thông kinh lạc. Các bài thuốc thường dùng như Độc hoạt tang ký sinh thang, Thân thống trục ứ thang tùy biến.
• Xoa Bóp bấm huyệt: Xoa bóp bấm huyệt quanh cột sống giúp thư giãn cơ, cải thiện tuần hoàn, giảm co thắt. Tuy nhiên, động tác cần nhẹ nhàng tránh làm tình trạng thoát vị nặng thêm.
• Vật Lý Trị Liệu: Các bài tập phục hồi chức năng rất quan trọng để tăng cường cơ lưng, cơ bụng, cải thiện tư thế và linh hoạt. Kỹ thuật viên sẽ hướng dẫn bài tập phù hợp với từng giai đoạn.
• Kéo Giãn Cột Sống: Phương pháp này giúp làm giãn khoảng trống giữa các đốt sống, giảm áp lực lên đĩa đệm và dây thần kinh. Có thể kéo giãn thủ công hoặc bằng máy chuyên dụng.
• Chế Độ Sinh Hoạt: Nghỉ ngơi hợp lý trong giai đoạn cấp nhưng không nên nằm bất động quá lâu. Giữ tư thế đúng cách, tránh các động tác làm tăng áp lực lên cột sống.

Những trường hợp thoát vị đĩa đệm nào cần phẫu thuật?

Điều trị bảo tồn rất tốt, nhưng có những "cờ đỏ" (dấu hiệu nguy hiểm) mà bạn không thể trì hoãn phẫu thuật:

• Hội chứng Đuôi Ngựa (Khẩn cấp!): Mất kiểm soát tiểu tiện, đại tiện (bí tiểu, tiểu không tự chủ) VÀ/HOẶC tê bì, mất cảm giác vùng hội âm (vùng quanh hậu môn, bộ phận sinh dục).
• Yếu cơ tiến triển nặng: Chân hoặc tay yếu đi rõ rệt, nhanh chóng (ví dụ: không nhấc được chân lên, rớt dép, không cầm được đồ vật).
• Đau dữ dội không đáp ứng: Đã điều trị bảo tồn tích cực (châm cứu, vật lý trị liệu, thuốc) trong 6-8 tuần nhưng cơn đau không thuyên giảm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống.
• Chèn ép tủy (cột sống cổ): Dáng đi loạng choạng, mất thăng bằng, tăng phản xạ gân xương.

=> Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, bạn cần đến chuyên khoa Ngoại Thần kinh - Cột sống ngay lập tức.

Phòng ngừa thoát vị đĩa đệm

• Giữ tư thế đúng: Khi ngồi, lưng thẳng, tựa vào lưng ghế, chân chạm sàn. Khi đứng, vai thẳng, đầu hơi hướng về phía sau.
• Tránh cúi đầu nhìn điện thoại lâu.
• Kỹ thuật nâng vật đúng cách: Luôn dùng chân để nâng, không phải lưng. Đứng gần vật, uốn cong đầu gối, giữ lưng thẳng, sau đó duỗi chân để đứng dậy. Không xoay người khi đang giữ vật nặng.
• Tập luyện đều đặn: Tăng cường cơ lưng và cơ bụng giúp nâng đỡ cột sống tốt hơn. Bơi lội, đi bộ, yoga là những lựa chọn tuyệt vời. Tránh các môn thể thao va chạm mạnh hoặc xoắn người nhiều.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Mỗi kg thừa tạo thêm áp lực lên cột sống. Giảm cân nếu thừa cân sẽ giúp giảm gánh nặng cho cột sống đáng kể.
• Tránh ngồi lâu: Đứng dậy và đi lại mỗi 30-45 phút. Nếu công việc yêu cầu ngồi nhiều, hãy đầu tư ghế văn phòng tốt với tựa lưng hỗ trợ.
• Bỏ thuốc lá: Hút thuốc làm giảm lưu lượng máu đến đĩa đệm, tăng nguy cơ thoái hóa và thoát vị.
• Ngủ đúng tư thế: Nằm ngửa với gối nâng đầu vừa phải, đặt gối dưới đầu gối. Hoặc nằm nghiêng với gối giữa hai đầu gối. Tránh nằm sấp gây căng cổ và lưng.
• Giữ ấm cột sống: Tránh để lưng tiếp xúc trực tiếp với gió lạnh, máy lạnh. Mặc áo ấm khi trời lạnh.

Giải đáp thắc mắc thường gặp về điều trị thoát vị đĩa đệm bằng châm cứu

Câu hỏi 1: Châm cứu có đau không?

Kim châm cứu rất mỏng (gần như bằng sợi tóc), khi châm chỉ có cảm giác ngứa ran nhẹ, thậm chí nhiều người không cảm thấy gì. Sau khi kim vào vị trí, bạn có thể cảm thấy tê, tức, nặng - đó là dấu hiệu tốt cho thấy (đắc khí), có nghĩa là châm đúng huyệt.

Câu hỏi 2: Bao lâu thì thấy hiệu quả?

Tùy mức độ tổn thương và thể trạng mỗi người. Có người giảm đau ngay sau buổi đầu, có người cần 5-7 buổi mới thấy cải thiện rõ. Trung bình, sau 2-3 tuần điều trị đều đặn, hầu hết bệnh nhân cảm nhận được sự khác biệt đáng kể.

Câu hỏi 3: Có cần nghỉ ngơi hoàn toàn không?

Không nên nằm bất động hoàn toàn. Nghỉ ngơi 1-2 ngày đầu khi đau cấp là cần thiết, nhưng sau đó nên vận động nhẹ nhàng. Di chuyển giúp dinh dưỡng đến đĩa đệm và ngăn cơ yếu đi. Tuy nhiên, tránh các hoạt động nặng nhọc, cúi người nhiều hoặc vặn mình.

Câu hỏi 4: Thoát vị đĩa đệm có tự lành không?

Có thể. Cơ thể có khả năng tự phục hồi, phần đĩa đệm thoát ra có thể co lại hoặc bị hấp thu theo thời gian. Tuy nhiên, quá trình này diễn ra chậm (vài tháng đến 1 năm) và không phải trường hợp nào cũng tự lành. Điều trị giúp đẩy nhanh quá trình này và giảm đau hiệu quả.

Câu hỏi 5: Sau khi khỏi có bị tái phát không?

Có nguy cơ tái phát nếu không duy trì lối sống lành mạnh. Tuy nhiên, nếu bạn tập luyện đều đặn, giữ tư thế đúng, duy trì cân nặng hợp lý thì nguy cơ này giảm đáng kể. Một số người duy trì châm cứu 1-2 lần/tháng để phòng ngừa.

Câu hỏi 6: Bảo hiểm y tế có chi trả không?

Tại một số bệnh viện đa khoa có khoa Y học cổ truyền hoặc các bệnh viện chuyên khoa Y học cổ truyền như Bệnh viện Châm cứu Trung ương, châm cứu được bảo hiểm y tế chi trả . Bạn nên hỏi trực tiếp cơ sở y tế để biết chính xác.

Lời khuyên từ chuyên gia về điều trị thoát vị đĩa đệm

• Điều trị sớm: Đừng chần chừ khi có triệu chứng. Thoát vị đĩa đệm giai đoạn đầu điều trị dễ và hiệu quả hơn nhiều so với khi đã nặng.
• Kết hợp đa phương pháp: Không nên chỉ dựa vào một phương pháp duy nhất. Kết hợp châm cứu, vật lý trị liệu, thay đổi lối sống mang lại kết quả tốt nhất.
• Kiên nhẫn: Phục hồi cột sống cần thời gian. Đừng nản lòng nếu không thấy kết quả ngay lập tức. Cơ thể cần thời gian để chữa lành.
• Phòng bệnh: Sau khi khỏi, tiếp tục duy trì thói quen tốt. Tập luyện đều đặn, giữ tư thế đúng, kiểm soát cân nặng là chìa khóa để không tái phát.
• Lắng nghe cơ thể: Đừng ép bản thân làm những việc gây đau. Đau là tín hiệu cảnh báo từ cơ thể. Nghỉ ngơi và điều chỉnh hoạt động khi cần thiết.

Châm cứu đã được chứng minh là phương pháp an toàn, ít xâm lấn và mang lại kết quả tích cực cho nhiều người bị thoát vị đĩa đệm. Từ việc giảm đau, giảm viêm, đến cải thiện chức năng và chất lượng sống, châm cứu cung cấp một con đường điều trị tự nhiên, toàn diện.

Điều quan trọng nhất là đừng để tình trạng càng trở nên nghiêm trọng. Hãy hành động ngay khi có các dấu hiệu cảnh báo. Tìm đến các cơ sở y tế uy tín, có đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm để được thăm khám, chẩn đoán chính xác và tư vấn phương án điều trị phù hợp nhất với tình trạng của bạn.